وضعیت شاخص در سال 1397

اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران حاکی از این است شاخص تورم تولیدکننده کل بخش صنعت در چهار فصل منتهی به فصل زمستان سال ۱۳۹۷ نسبت به متوسط شاخص در چهار فصل منتهی به فصل زمستان سال 1396 معادل 64.6 درصد افزایش داشته است. در فصل زمستان پارسال، تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده بخش صنعت نسبت به فصل قبل 14.1 درصد و نسبت به زمستان سال قبل 89.2 درصد رشد نشان می‌دهد.

آمارها حاکی از این است که رشد نرخ تورم تولیدکننده در سال 97، در بخش معدن نیز 50.9 درصد نسبت به سال 1396 افزایش یافته و روند آن در تمام 4 فصل سال گذشته صعودی بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 97 فعالیت‌های معدنی مربوط به استخراج سنگ‌های آهنی، استخراج سنگ مس، استخراج سنگ‌های تزئینی، استخراج زغال‌سنگ، استخراج شن و ماسه و استخراج سنگ کرومیت به ترتیب بیشترین تأثیر را بر افزایش شاخص قیمت تولیدکننده بخش معدن داشته‌اند.

در حوزه خدمات اما، باوجود رشد نرخ تورم تولیدکننده، شتاب این افزایش از بخش‌های دیگر کمتر بوده و تورم تولید در این بخش در فصل زمستان 97 نسبت به فصل قبل 5.9 درصد و نسبت به فصل مشابه سال قبل 31 درصد برآورد شده است که تقریباً با نرخ تورم مصرف‌کننده در سال 97 برابر است. بخش عمده کم بودن شیب رشد نرخ تورم تولید در حوزه خدمات می‌تواند ناشی از سهم اندک مواد اولیه در تولید نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی باشد.

آخرین گزارش کلی مرکز آمار ایران از وضعیت نرخ تورم تولید در کشور مربوط به 4 فصل منتهی به پائیز 97 است که در آن درصد تغییرات میانگین شاخص کل قیمت تولیدکننده در این دوره نسبت به دوره مشابه سال قبل معادل ۳۵, ۲ درصد اعلام شده است که با توجه به بالا رفتن شتاب رشد تورم تولید در فصل زمستان، برآورد می‌شود در محاسبه این شاخص برای کل سال 97 با افزایش بیشتری مواجه شود.

چشم‌انداز شاخص در سال 1398

وحید شقاقی شهری، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی

در سال 97 حوزه تولید تحت تأثیر عوامل مختلف به‌ویژه جهش نرخ ارز و افزایش قیمت مواد اولیه و نهاده‌های تولید با افزایش هزینه‌ها مواجه شد و هرچند به‌واسطه افزایش قیمت فروش کالا و خدمات، مصرف‌کنندگان متحمل پرداخت این افزایش هزینه‌ها شدند اما به‌واسطه مسائلی مانند کاهش قدرت خرید سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی و در نتیجه کاهش تولید نهایی، عملاً در تقابل درآمد هزینه، کفه هزینه‌ها سنگین‌تر شد.

طبق اطلاعات مرکز آمار ایران، تورم تولید حوزه صنعت در سال گذشته 64.4 درصد نسبت به سال قبل از آن رشد کرده اما این میزان افزایش نسبت به هزینه‌های که از ناحیه نرخ ارز به نهاده‌های تولید تحمیل شده یا تحمیل خواهد شد پایین‌تر است پس در سال 98 نیز می‌توان انتظار داشت در کنار همه مسائل و مشکلاتی که برای تولید وجود دارد، بنگاه‌های اقتصادی از ناحیه رشد تورم تولید نیز تحت‌فشار قرار بگیرند.

در سال 98 اگر مناقشات مربوط به ارز 4200 تومانی حل شود و به فرض باقی ماندن این نرخ ارز برای واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه تولید، دولت بتواند نظام توزیع، نظارت و تولیدی را به‌درستی سامان بدهد، آنگاه تورم می‌توان انتظار داشت نرخ تورم مصرف‌کننده در محدوده 20 درصد تثبیت شود. از دیگر سو اگر همچنان روند سال ۹۷ در این حوزه ادامه پیدا کند و مشکلات ارز ترجیحی حل نشود، احتمال افزایش نرخ تورم مصرف‌کننده به ۳۵ تا ۴۰ درصد وجود دارد. در صورت تحقق هر یک از این دو وضعیت، تورم تولید نیز متناسب با نرخ تورم تغییر می‌کند؛ در نمونه اول به‌واسطه تأمین مواد اولیه با نرخ ارز ترجیحی، کاهش نسبی هزینه را تجربه می‌کند و در نمونه دوم به‌واسطه افزایش قیمت فروش، خشی از هزینه‌های آن جبران می‌شود اما بااین‌همه درهرصورتی به‌واسطه پیش‌بینی پذیر نبودن فضای اقتصادی، واحدهای تولید همچنان با وضعیت نامساعدی همراه خواهند بود.

افزایش قیمت مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای و تجهیزات از یک‌سو و کاهش قدرت خرید سرمایه در گردش بنگاه‌های تولید از سوی دیگر به کاهش تولید بنگاه‌ها دامن زده و به افزایش قیمت کالاها و خدمات تولیدی منجر شده است. در مقابل قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده و همین تولید محدود بنگاه‌ها نیز با مشکل فروش مواجه است. نتیجه این اتفاقات تضعیف، تعطیلی یا نیمه فعال شدن بنگاه‌های تولیدی خواهد بود و درنهایت به رکود سنگین منجر خواهد شد.